Omawiamy wszystkie czasy — angielski od podstaw

W języku polskim operujemy na podstawowych trzech czasach: przeszłym, teraźniejszym i przyszłym. W angielskim mamy z kolei aż 12 czasów (tabela dostępna w dalszej części tekstu). Skąd ta różnica?

Rzecz w tym, że angielski jest językiem pozycyjnym i analitycznym, co oznacza, że zamiast bogatej fleksji, jak w językach słowiańskich, posługuje się sztywnym szykiem zdania oraz dużą ilością czasowników pomocniczych i operatorów. To właśnie dzięki nim można precyzyjnie wyrazić nie tylko określony czas, ale też określony moment, jej przebieg, zakończenie, ciągłość czy relację z innymi zdarzeniami.

Każdy z 12 czasów to kombinacja jednej z trzech płaszczyzn czasowych (przeszłość, teraźniejszość, przyszłość) oraz jednego z czterech aspektów: simple (czynność ogólna, powtarzalna), continuous (czynność w toku), perfect (czynność zakończona, mająca skutki) i perfect continuous (czynność rozpoczęta wcześniej i trwająca nadal lub przez pewien czas).

Nie chodzi więc o to, że Anglicy są bardziej szczegółowi — raczej o to, że ich język wymusza wyrażanie pewnych zależności w sposób gramatyczny, a nie kontekstowy.

Ważnym punktem wyjścia jest uświadomienie sobie, że angielskie czasy nie są jedynie odpowiednikami polskich „byłem”, „jestem” czy „będę”, ale raczej sposobami mówienia o czynnościach rozpoczętych, zakończonych, trwających lub powtarzalnych w różnym kontekście czasowym.

1. Płaszczyzna czasowa

Pierwsza oś to czas główny:

• przeszłość (czas przeszły / czasy przeszłe angielski),
• teraźniejszość (czasy teraźniejsze angielski),
• przyszłość (czasy przyszłe).

Ten podział na pewno znasz ze szkoły, jeśli jesteś na poziomie B1/B2. 

2. Aspekt

Druga oś to tzw. aspekt czynności:

• simple – czynność stała, regularna lub fakt,
• continuous – czynność trwająca w czasie, niedokonana,
• perfect – czynność zakończona, ale istotna dla „teraz”,
• perfect continuous – czynność trwająca przez jakiś czas do konkretnego momentu.

Każdy z nich ma nieco inną budowę zdania, inne słowa pomocnicze (np. „have”, „had”, „will”, „been”), a także inne zastosowania, które szczegółowo omówimy w kolejnych sekcjach. 

Zacznijmy od angielskich czasów teraźniejszych, a więc od Present Simple. W języku angielskim stosujemy go, gdy mówimy o:

• faktach, ogólnych prawdach:
  Water boils at 100 degrees Celsius.
• rutynowych czynnościach:
  I go to school every day.
• harmonogramach i rozkładach:
  The train leaves at 6 p.m.
• stanach emocjonalnych, psychicznych lub fizycznych (gdy nie są czasowe):
  She likes chocolate. / He knows the answer.

Budowa zdania: Podmiot + czasownik w formie podstawowej (dodajemy „-s” w 3 os. l.poj.)

• Przykład: He works in a bank.

Present Continuous jest często przedstawiany jako „czas teraźniejszy ciągły” — i rzeczywiście, jego głównym zadaniem jest opisywanie czynności trwających w tej chwili. Używamy go, gdy mówimy o: 

1. Czynności trwające teraz, w momencie mówienia:
   She is talking on the phone right now.
2. Tymczasowe sytuacje:
   I’m living with my parents this month. (nie na stałe)
3. Zmieniające się stany, procesy, trendy:
   More and more people are working from home.
4. Zaplanowana przyszłość (bliska i pewna):
   We are meeting them at 7 p.m.

Budowa zdania: Podmiot + to be (am/is/are) + czasownik z końcówką -ing

• Przykład: She is learning English.

Teraz przejdźmy do angielskich czasów przeszłych i zacznijmy od omówienia Past Simple, z którego korzystamy najczęściej.

Zastosowania:

1. Jednorazowe wydarzenia w przeszłości:
   I visited London last year.
2. Czynności, które wydarzyły się w określonym momencie:
   She called me at 10 p.m.
3. Rzeczywistość dawna, już nieaktualna:
   He worked in that company for 20 years. (już tam nie pracuje)

Często towarzyszą mu wyrażenia: yesterday, last week, in 2010, two days ago, when I was a child itd.

Budowa zdania: Podmiot + czasownik w formie przeszłej (regularne z końcówką -ed lub nieregularne — lista do nauczenia)

• Przykład: They watched a movie.

W pytaniach i przeczeniach pojawia się operator did:

• Did you see that? / I didn’t go there.

Czasu Past Continuous używamy do opisywania czynności, które trwały w konkretnym momencie przeszłości. 

1. Czynność trwająca o określonej godzinie w przeszłości:
   At 9 p.m. yesterday, I was watching a movie.
2. Dwie czynności jednoczesne w przeszłości:
   She was cooking while he was reading
3. Czynność w toku przerwana inną czynnością (past simple + past continuous):
   I was walking when it started to rain.

Budowa zdania: Podmiot + was/were + czasownik z końcówką -ing

• Przykład: We were driving home.

To czas, który uczniowie najczęściej mylą z Past Simple, bo w obu mówimy o przeszłości. Różnica tkwi w punkcie odniesienia — Present Perfect opisuje coś, co zaczęło się w przeszłości i ma związek z teraz, a nie tylko coś, co się kiedyś wydarzyło.

Typowe zastosowania:

1. Czynność zakończona, ale istotna teraz:
   I’ve lost my keys. (nie mogę wejść do domu)
2. Doświadczenia życiowe (bez określania kiedy):
   She has travelled to many countries.
3. Czynności rozpoczęte w przeszłości i trwające do teraz:
   We’ve lived here since 2015.
4. Powtarzające się sytuacje do chwili obecnej:
   He has visited us several times this year.

Budowa zdania: Podmiot + have/has + czasownik w trzeciej formie (Past Participle)

• Przykład: They have finished their homework.

Nie używamy tu wyrażeń typu yesterday, last year – zamiast tego pojawiają się: already, just, yet, ever, never, since, for.

To czas idealny do opisywania czynności, które rozpoczęły się w przeszłości, trwały przez jakiś czas i nadal trwają lub dopiero co się zakończyły, ale skutki są nadal widoczne.

Zastosowania:

1. Czynność trwająca aż do teraz:
   I’ve been reading for two hours.
2. Czynność niedawno zakończona, ale wciąż istotna:
   She’s been crying. (widać po niej)
3. Powtarzające się działania z efektem teraz:
   We’ve been calling you all day.

Budowa zdania: Podmiot + have/has been + czasownik z końcówką -ing

• Przykład: He has been working since morning.

Past Perfect to czas, którego używamy, gdy chcemy powiedzieć, że coś wydarzyło się jeszcze wcześniej niż coś innego w przeszłości. Używamy go: 

1. Aby zaznaczyć, że coś wydarzyło się przed innym wydarzeniem w przeszłości:
   I had already eaten when she arrived.
2. Żeby podkreślić kolejność zdarzeń:
   They had left before we got there.
3. W opowieściach i relacjach, gdzie ważna jest chronologia:
   He didn’t pass the exam because he hadn’t studied enough.

Ten czas nie działa samodzielnie — zwykle występuje z drugim czasem przeszłym (Past Simple), żeby było wiadomo, co było wcześniej.

Budowa zdania: Podmiot + had + czasownik w trzeciej formie (Past Participle)

• Przykład: She had finished the book before midnight.

Używasz go, gdy chcesz powiedzieć, że coś działo się przez jakiś czas przed innym momentem w przeszłości. Kluczowe są tutaj: długość trwania i moment zakończenia w przeszłości.

Zastosowania:

1. Czynność trwająca do konkretnego punktu w przeszłości:
   He had been working there for 10 years when he got promoted.
2. Tło dla innego wydarzenia w przeszłości:
   We had been walking for hours before we found the shelter.
3. Podkreślenie skutków wcześniejszej, długotrwałej aktywności:
   She was tired because she had been studying all night.

Budowa zdania: Podmiot + had been + czasownik z końcówką -ing

• Przykład: They had been driving for hours before they reached the hotel.

To najprostszy sposób mówienia o przyszłości. Używamy will i gotowe — szybko, jasno, bez kombinowania.

Kiedy używamy?

1. Spontaniczne decyzje:
   I’ll help you with that.
2. Obietnice, groźby, nadzieje:
   I’ll never forget this.
3. Przewidywania oparte na naszej opinii:
   You’ll love this movie.
4. Fakty o przyszłości:
   The sun will rise at 6 a.m.

Budowa zdania: Podmiot + will + bezokolicznik

• Przykład: She will come tomorrow.

Ten czas służy do opisywania czynności, która będzie trwała w konkretnym momencie w przyszłości. 

Kiedy używamy?

1. Czynności trwające w określonym czasie w przyszłości:
   At 8 p.m. tonight, I’ll be watching the match.
2. Przewidywane, zaplanowane czynności:
   Next week, I’ll be working late every day.
3. Uprzejme pytania o plany:
   Will you be using your laptop this evening?

Budowa zdania: Podmiot + will be + czasownik z końcówką -ing

• Przykład: We will be travelling all day tomorrow.

Future Perfect jest jak „zapowiedź zakończenia” — mówimy o czymś, co zakończy się przed określonym punktem w przyszłości.

Zastosowania:

1. Czynność zakończona przed jakimś czasem w przyszłości:
   By 6 p.m., I will have finished the report.
2. Prognozy zakończenia:
   She will have arrived by now.

Budowa zdania: Podmiot + will have + czasownik w trzeciej formie (Past Participle)

• Przykład: They will have left by the time you arrive.

To czas, który pokazuje, jak długo coś będzie trwało do określonego momentu w przyszłości.

Kiedy używamy?

1. Podkreślenie długości trwania czynności w przyszłości:
   By the end of the year, I’ll have been working here for a decade.
2. Trwająca czynność z wyraźnym punktem końcowym w przyszłości:
   Next month, she will have been studying medicine for five years.

Budowa zdania: Podmiot + will have been + czasownik z końcówką -ing

• Przykład: We will have been waiting for two hours by then.

Wykonaj przygotowany przez nas quiz i sprawdź, co już potrafisz! 

Ćwiczenie 1: Rozpoznaj czas (Present, Past, Future)

1. She has lived in London since 2020.
   A) Present Simple
   B) Present Perfect
   C) Past Continuous
   D) Future Simple
2. I was watching TV when the phone rang.
   A) Present Continuous
   B) Past Perfect
   C) Past Continuous
   D) Future Continuous
3. They will have finished by 6 PM.
   A) Future Simple
   B) Future Perfect
   C) Present Perfect
   D) Past Perfect
4. Tom eats cereal every morning.
   A) Present Simple
   B) Present Continuous
   C) Past Simple
   D) Present Perfect
5. By next year, I will have been working here for a decade.
   A) Present Perfect
   B) Past Continuous
   C) Future Perfect Continuous
   D) Future Continuous

W Novakid uczymy przez zabawę i rozmowę, dzięki czemu dzieci naturalnie przyswajają czasy i konstrukcje gramatyczne, bez stresu i nudnych regułek. Każda lekcja to nie tylko nauka słów, ale też budowanie pewności siebie w mówieniu!

Zapisz dziecko na bezpłatną lekcję próbną już dziś i przekonaj się, jak skuteczna może być nauka angielskiego online!