Ought to a should w języku angielskim – czasowniki modalne, które musisz poznać!

Zanim przejdziemy do szczegółów, musimy sobie odpowiedzieć na podstawowe pytanie: czym w ogóle są czasowniki modalne i dlaczego odgrywają tak dużą rolę w języku angielskim? W najprostszej definicji są to takie czasowniki, które nie występują samodzielnie, lecz w połączeniu z kolejnym czasownikiem w formie podstawowej, czyli tak zwanym bare infinitive.

Nie opisują one czynności bezpośrednio, ale wskazują, jak tę czynność mamy rozumieć. Na przykład:

• He can swim – tutaj can mówi o umiejętności.
• She must finish her homework – must wyraża konieczność.
• They might visit us tomorrow – might sugeruje możliwość.
• You should eat more vegetables – should daje radę.

Widzisz więc, że języku angielskim czasowniki modalne są nie tylko dodatkiem stylistycznym, ale fundamentem, bez którego trudno zbudować naturalnie brzmiące zdania.

Kiedy zaczynasz uczyć się o modalach, pierwszym, którego użyjesz do wyrażania powinności, jest właśnie czasownik modalny should. Uczniowie w Polsce często utożsamiają go ze słowem „powinienem” i rzeczywiście takie tłumaczenie jest najczęściej poprawne, chociaż nie wyczerpuje wszystkich możliwości tego słowa.

Should w praktyce oznacza radę, wskazówkę lub obowiązek, który nie jest bezwzględny, ale mocno sugerowany. Działa więc trochę jak delikatniejsze must. Zobacz na przykłady użycia:

• You should brush your teeth twice a day. – Powinieneś myć zęby dwa razy dziennie.
• They should be here by now. – Powinni już tu być.
• He should call the doctor. – Powinieneś zadzwonić do lekarza.
• I should be able to finish my homework today. – Powinienem być w stanie skończyć pracę domową dzisiaj.
• You should not smoke. In fact, powinieneś przestać palić.

Typowe użycia should

Dawanie rad i sugestii (to jedno z podstawowych zastosowań – klasyczne wyrażanie powinności):

• You should eat breakfast before school.
• They should talk to their teacher.
• He should be more careful.

Wyrażanie oczekiwań:

• The bus should arrive at 8.
• Your parents should be proud of you.

Wyrażania obowiązków, ale łagodniej niż must:

• Children should respect their teachers.
• People ought to recycle more.

Ucząc się języka angielskiego, warto zwrócić uwagę na to, że w zdaniach twierdzących z should konstrukcja jest wyjątkowo prosta. Najpierw występuje podmiot, następnie sam modal, a po nim czasownik w podstawowej formie (bare infinitive). Dodatkowych operatorów nie używamy.

Przykłady:

• You should read this book.
• They should try harder in class.
• We should finish our homework today.

Co ważne, niezależnie od osoby, forma modalnego pozostaje taka sama. Nie dodajemy końcówki -s przy trzeciej osobie liczby pojedynczej, co często jest błędem początkujących uczniów. Nie powiemy więc he shoulds – jedyna poprawna wersja to he should.

W zdaniach przeczących wystarczy dodać partykułę not zaraz po should. Najczęściej zapisuje się to jako skrót shouldn’t. To prosta reguła, ale jej znajomość jest niezbędna, by swobodnie formułować rady i wskazówki w wersji negatywnej.

Przykłady:

• You should not eat so much candy.
• They shouldn’t stay up late during the week.
• He shouldn’t be rude to the teacher.
• You shouldn’t have lied to your teacher. 

Dzięki tej konstrukcji możemy nie tylko mówić, co jest dobre, ale także czego lepiej unikać. To praktyczne w codziennych rozmowach – rodzice mówią dzieciom, że you shouldn’t lie, nauczyciel może powiedzieć uczniowi, że you shouldn’t forget your homework.

Can i could

Czasowniki modalne can i could służą do wyrażania zdolności i możliwości.

• Przykład 1: She can speak three languages. (Ona mówi w trzech językach.)
• Przykład 2: We could go to the cinema. (Moglibyśmy pójść do kina.)

Might i may

Czasowniki modalne may i might używa się do wyrażania przypuszczeń lub prośby o pozwolenie.

• Przykład 1: It may rain tomorrow. (Może jutro będzie padać.)
• Przykład 2: Might I use your phone? (Czy mógłbym skorzystać z twojego telefonu?)

Podsumowanie

Pytania tworzymy przez inwersję. W przypadku tego czasownika modalnego nie stosujemy operatora do. Całe pytanie zaczynamy od should, następnie dodajemy podmiot i czasownik w formie podstawowej.

Schemat:

Should + podmiot + czasownik podstawowy?

Przykłady:

• Should I open the window?
• Should we invite them to the party?
• Should he talk to the teacher?
• What should I do? – pytanie o radę.
• Who should we ask for help? – pytanie o osobę.

Kiedy chcemy powiedzieć, że ktoś miał coś zrobić, ale tego nie zrobił, sięgamy po konstrukcję should have + trzecia forma czasownika. To niezwykle przydatna konstrukcja, bo dzięki niej można wyrazić żal, pretensję albo wskazać błąd z przeszłości.

Przykłady:

• You should have done your homework yesterday.
• They should have left earlier.
• I should have studied more for the test.
• I should have called the police.

Bardzo często uczniowie mają problem, żeby zapamiętać, że po should have występuje czasownik w trzeciej formie (Past Participle). Powiedzenie you should have do jest błędem. Poprawnie: you should have done.

Obok should funkcjonuje drugi czasownik modalny – ought. Dziś używa się go rzadziej, a w języku mówionym często zastępuje go should. Jednak warto go znać, bo w tekstach literackich, w bardziej oficjalnych wypowiedziach czy egzaminach pojawia się regularnie.

Konstrukcja z ought jest podobna do should, ale zawsze występuje w formie ought to. W praktyce oznacza bardzo podobną powinność, często silniej nacechowaną moralnie.

Przykłady:

• You ought to respect your parents.
• They ought to be more careful.
• He ought to apologize.
• You oughtn’t to say such things.
• You ought not to waste your time.
• They ought to have studied harder for the exam.

Dla polskiego ucznia trudnością może być to, jak przełożyć to na nasz język. Dlatego warto raz na zawsze zapamiętać, że ought to po polsku oznacza: „powinien”, „należy”, „trzeba”.

Często pada pytanie: czy should i ought to znaczą dokładnie to samo? Odpowiedź jest prosta: niezupełnie. Mają podobne znaczenie, bo oba odnoszą się do powinności, ale:

• should jest mniej formalne i częściej używane w mowie codziennej,
• ought to brzmi bardziej oficjalnie, czasem archaicznie, spotkasz je w literaturze lub w wypowiedziach, które mają podkreślić silne normy moralne.

Można więc powiedzieć:

• You should take a new job if you really want to grow.
• You ought to take a new job, because it is your moral duty to provide for your family.

Uczeń, który zaczyna rozumieć czasowniki modalne, szybko zauważa, że ich lista jest całkiem długa. Oprócz should i ought pojawiają się: must, can, could, might, shall, need, a także zwrot had better. Wszystkie one służą do wyrażania różnych niuansów: obowiązku, rady, możliwości, konieczności, przewidywań czy przypuszczeń. To dlatego tak ważne jest porównanie ich ze sobą i zrozumienie, w jakich sytuacjach najlepiej pasują.

Should vs must – obowiązek silny i słabszy

• You must wear a helmet. – wyraża konieczność prawną albo absolutny nakaz.
• You should wear a helmet. – wyraża obowiązek łagodniejszy, bardziej jako sugestię.

Widać więc, że should używamy do wyrażania obowiązków w sposób mniej kategoryczny niż must. Must to nakaz niepodlegający dyskusji, should – rada, którą można zignorować, choć rozsądniej jest posłuchać.

Should vs can i could – możliwość i zdolność

• I can swim. – tu mówimy o umiejętności.
• He could swim when he was five. – tu cofamy się w przeszłość i pokazujemy możliwość lub zdolność.
• You should learn to swim. – tu pojawia się rada, że warto tę umiejętność posiąść.

Can i could służą do opisywania zdolności albo prawdopodobieństwa, podczas gdy should odnosi się do obowiązków, zaleceń lub oczekiwań.

Should vs might – przypuszczenie i rada

• He might be at home. – tutaj wyrażamy niepewność.
• He should be at home now. – tutaj oczekujemy, że jest w domu, na podstawie przesłanek.

Widzisz różnicę: might wskazuje na możliwość, natomiast should to oczekiwanie, coś bardziej pewnego.

Should vs shall – propozycje i formalność

W języku brytyjskim shall używa się w bardziej formalnych sytuacjach do wyrażenia prośby:

• Shall we go? – propozycja wspólnego działania.
• Shall I open the window? – pytanie o pozwolenie.

Should vs had better – rady mocniejsze

Konstrukcja had better często pojawia się w języku młodzieżowym i oznacza silną radę, czasem nawet ostrzeżenie:

• You had better finish your homework. – jeśli nie, będą kłopoty.
• You should finish your homework. – to po prostu rada.

Dlatego had better jest mocniejsze, brzmi bardziej jak ostrzeżenie niż zwykła sugestia.

Should vs need

Czasownik modalny need bywa stosowany w pytaniach i przeczeniach, gdy mówimy o konieczności.

• Need I say more? – pytanie o potrzebę.
• You need not worry. – wyrażenie braku konieczności.
  W porównaniu do should brzmi to bardziej formalnie. Should jest prostszy i służy do zwykłych porad: You should worry less.

Zadanie 1. Uzupełnij zdania odpowiednim czasownikiem modalnym (should, ought to, must, can, might).

1. You ___ eat more vegetables, they are healthy.
2. She ___ be at school now, lessons started at 8.
3. People ___ respect their teachers.
4. He ___ speak three languages fluently.
5. It ___ rain later, take an umbrella.