Na jakie pytania odpowiada rzeczownik? Kompletny przewodnik po najważniejszej części mowy

Rzeczownik to część mowy, która nazywa osoby, zwierzęta, przedmioty, zjawiska przyrody oraz pojęcia abstrakcyjne. Mówiąc prościej, rzeczownik to słowo, które oznacza coś, co możemy nazwać, wskazać lub o czym możemy mówić.

W języku polskim występują różne rodzaje rzeczowników — mogą one nazywać zarówno istoty żywe, jak i rzeczy nieożywione. Rzeczownik odpowiada przede wszystkim na pytania kto? oraz co?. Na przykład:

• kto? – nauczyciel, pies, dziewczyna
• co? – stół, miłość, słońce

Takie pytania pomagają rozpoznać rzeczowniki w zdaniu i odróżnić je od innych części mowy, takich jak czasowniki czy przymiotniki.

Najprostsza odpowiedź brzmi: rzeczownik odpowiada na pytania kto? i co?. Jednak, by zrozumieć to dokładniej, warto przyjrzeć się, dlaczego są to właśnie te pytania i co kryje się za tym rozróżnieniem.

• Pytanie kto? zadajemy, gdy mówimy o istotach żywych – ludziach i zwierzętach, czyli o tych rzeczownikach, które nazywają osoby lub zwierzęta.
• Pytanie co? stosujemy do rzeczy, zjawisk przyrody, przedmiotów i pojęć abstrakcyjnych.

Przykłady:

• Kto to jest? – student, kot, mama
• Co to jest? – komputer, wiatr, radość

Dzięki tym pytaniom możemy łatwo rozpoznać, czy dany wyraz jest rzeczownikiem oraz czy jest to rzeczownik żywotny (odpowiadający na kto?), czy nieżywotny (odpowiadający na co?).

W języku polskim rzeczowniki dzielą się na trzy podstawowe rodzaje:

1. Rzeczowniki rodzaju męskiego – na przykład chłopiec, pies, stół.
2. Rzeczowniki rodzaju żeńskiego – na przykład dziewczyna, roślina, książka.
3. Rzeczowniki rodzaju nijakiego – na przykład dziecko, zwierzę, okno.

Każdy z tych rodzajów ma swoją specyfikę i odmienia się przez przypadki i liczby w nieco inny sposób. Ważne jest, aby znać rodzaj rzeczownika, bo on wpływa na poprawną odmianę i na to, jakie formy gramatyczne będą używane w zdaniu.

Rzeczowniki możemy również podzielić ze względu na to, czy są:

• żywotne (nazywają osoby lub zwierzęta) – np. mama, pies, kot, nauczyciel,
• nieżywotne (nazywają przedmioty lub zjawiska) – np. dom, las, książka, wiatr.

Rzeczownik w liczbie mnogiej i pojedynczej

Rzeczowniki występują zarówno w liczbie pojedynczej, jak i mnogiej. Odmiana przez liczby jest bardzo ważna, ponieważ wpływa na formę całego zdania.

Liczba pojedyncza odnosi się do jednej rzeczy lub osoby, a liczba mnoga do więcej niż jednej. Często zmienia się końcówka rzeczownika, np.:

• dom – domy
• kot – koty
• kobieta – kobiety

Warto zauważyć, że w języku polskim rzeczowniki odmieniają się w liczbie mnogiej inaczej w zależności od rodzaju i żywotności, co ma wpływ na końcówki przypadków.

Jak rozpoznać rzeczownik w zdaniu?

Rzeczownik można rozpoznać na kilka sposobów. Po pierwsze, jak już wspomniano, odpowiada na pytania kto? i co?. Po drugie, rzeczownik może się odmieniać przez przypadki i liczby, co odróżnia go od niektórych innych części mowy.

Rzeczowniki odmieniają się przez siedem przypadków:

1. Mianownik (kto? co?) – np. pies, dom
2. Dopełniacz (kogo? czego?) – np. psa, domu
3. Celownik (komu? czemu?) – np. psu, domowi
4. Biernik (kogo? co?) – np. psa, dom
5. Narzędnik (z kim? z czym?) – np. z psem, z domem
6. Miejscownik (o kim? o czym?) – np. o psie, o domu
7. Wołacz (o!) – np. psie!, domu!

Znajomość tych przypadków pozwala na prawidłową odmianę rzeczownika w różnych sytuacjach i zdaniach.

Większość rzeczowników odmienia się przez przypadki i liczby, ale istnieją również rzeczowniki nieodmienne. To takie rzeczowniki, które mają tylko jedną formę, niezależnie od funkcji w zdaniu.

Przykłady takich rzeczowników to:

• nożyczki
• dzieci
• imiona obce jak np. Samba (w nazwach własnych)

Odmiana rzeczownika – podstawy

Odmiana rzeczownika to zmiana jego formy w zależności od przypadku i liczby. W języku polskim możemy wyróżnić dwie liczby: pojedynczą i mnogą.

• Liczba pojedyncza odnosi się do jednej rzeczy lub osoby (np. książka, chłopiec).
• Liczba mnoga odnosi się do więcej niż jednej rzeczy lub osoby (np. książki, chłopcy).

Odmieniając rzeczownik, musimy znać jego rodzaj (męski, żeński, nijaki) i czy jest żywotny czy nieżywotny, ponieważ to determinuje końcówki i formy, jakie przybiera w poszczególnych przypadkach.

Przykład odmiany rzeczownika „pies” (rodzaj męski żywotny):

• Mianownik: pies / psy
• Dopełniacz: psa / psów
• Celownik: psu / psom
• Biernik: psa / psy
• Narzędnik: z psem / z psami
• Miejscownik: o psie / o psach
• Wołacz: psie! / psy!

W języku polskim rzeczowniki dzielimy również na pospolite oraz własne.

• Rzeczowniki pospolite to nazwy ogólne, które nazywają grupy rzeczy lub istot, np. miasto, rzeka, człowiek, pies.
• Rzeczowniki własne to nazwy konkretne i unikalne, które nazywają osoby, miejsca lub organizacje i piszemy je z wielką literą, np. Warszawa, Jan, Wisła.

Znajomość tego podziału pomaga w poprawnym zapisie i rozumieniu tekstu.

Rzeczowniki odczasownikowe to takie, które powstały od czasowników. Oznaczają one czynności lub ich rezultaty. Przykłady:

• bieganie (od czasownika biegać)
• czytanie (od czasownika czytać)
• pisanie (od czasownika pisać)

Są to rzeczowniki abstrakcyjne, które nazywają zjawiska i czynności, nie mające materialnej formy. Ich rozpoznawanie jest istotne w nauce języka, ponieważ odmieniają się jak zwykłe rzeczowniki, ale odnoszą się do działania, a nie do rzeczy.

Zanim dziecko zacznie sprawnie budować zdania, musi rozumieć, czym jest rzeczownik i jakie pełni funkcje w języku. Można zacząć od tego, że rzeczownik nazywa rzeczy, osoby, zwierzęta, zjawiska i cechy – czyli wszystko to, co otacza nas na co dzień albo istnieje w naszej wyobraźni.

W języku polskim stosuje się podział rzeczowników ze względu na różne kryteria:

• Rzeczowniki konkretne to takie, które możemy rozpoznać za pomocą zmysłów – np. kwiat, krzesło, pies. Są to nazwy przedmiotów nieożywionych, ale też nazwy zwierząt, które widzimy i słyszymy.
• Z kolei rzeczowniki nieżywotne to podzbiór, który nie odnosi się do istot żyjących – np. stół, kreda, rower.
• Rzeczowniki osobowe to te, które nazywają istoty żyjące, zwłaszcza ludzi – np. nauczyciel, kolega, dziecko.

Możemy też mówić o trzech rodzajach gramatycznych: męskim, żeńskim i nijakim. W rodzaju męskim warto zwrócić uwagę na rodzaj męskoosobowy (np. tata, chłopcy) i niemęskoosobowy (np. stoły, misie). Taki podział pomaga dziecku zrozumieć, dlaczego mówimy ładni chłopcy, ale ładne misie.

Niektóre rzeczowniki mają tylko liczbę pojedynczą (np. mleko, miedź), inne zachowują taką samą formę w liczbie mnogiej i pojedynczej – np. okulary, drzwi (mówimy: te drzwi są zamknięte – ale nie powiemy ta drzwi).

W nauce warto też wskazać dziecku przykłady rzeczowników, które przechodzą wymiany samogłosek w odmianie – np. ręka – ręce, noga – nodze. To naturalna cecha polskiej gramatyki, z którą warto oswajać się stopniowo.

Dodatkowo przypomnij swojemu dziecku, że rzeczowniki zapisujemy małą literą, chyba że są to nazwy własne. Wiele dzieci próbuje pisać wszystkie rzeczowniki wielką literą – co jest częstym błędem w pierwszych klasach.

Wreszcie, pozostałe rzeczowniki, których nie da się przypisać do kategorii istot żywych, konkretnych przedmiotów lub cech, uczą dzieci bardziej abstrakcyjnego myślenia – np. radość, marzenie, sprawiedliwość.

Takie zróżnicowanie wyrazów zaliczanych do rzeczowników nie jest trudne do zrozumienia, jeśli wprowadzamy je stopniowo i z przykładami. Dzięki temu dzieci uczą się nie tylko gramatyki, ale też bardziej świadomego mówienia i pisania.

W języku angielskim również występuje podział na concrete nouns (rzeczowniki konkretne) i abstract nouns (rzeczowniki abstrakcyjne). Podział jest zbliżony do tego, który znamy z języka polskiego:

• Concrete nouns to np. dog, apple, book, rain, music – rzeczy, które można zobaczyć, usłyszeć, dotknąć.
  
• Abstract nouns to np. freedom, happiness, anger, time, beauty – pojęcia, których nie można zaobserwować fizycznie. 

W języku angielskim rzeczowniki dzielimy także na policzalne (countable) i niepoliczalne (uncountable). Ten podział jest bardzo ważny, bo wpływa na to, jakich słów możemy używać z danym rzeczownikiem – np. liczebników, rodzajników, czy określeń ilości.

Podobieństwa:

• W obu językach rzeczowniki konkretne nazywają to, co możemy rozpoznać za pomocą zmysłów.
  
• Rzeczowniki abstrakcyjne w obu językach nazywają cechy, emocje, idee, stany, których nie da się zobaczyć ani dotknąć.
  
• W obu językach ten podział pomaga dzieciom lepiej rozumieć świat i porządkować słownictwo.
  

Różnice:

• Brak odmiany przez przypadki w angielskim. W języku polskim rzeczowniki zmieniają formę w zależności od przypadku (pies, psa, psu…), a w angielskim – nie (dog pozostaje dog).
  
• Kwestia rodzajników. W angielskim często używa się przed rzeczownikami rodzajników (a, an, the), co nie występuje w języku polskim. Dzieci uczące się angielskiego muszą nauczyć się, kiedy i jak ich używać.
  
• Forma liczby mnogiej. Angielski ma prostszy system liczby mnogiej (najczęściej przez dodanie -s), ale są też wyjątki (child – children, man – men), które trzeba zapamiętać.

W Novakid uczymy języka angielskiego tak, aby dzieci rozumiały, co mówią, a nie tylko powtarzały wyuczone frazy. Dzięki temu gramatyka – nawet taka jak rzeczowniki konkretne i abstrakcyjne – staje się dla dziecka logiczną, ciekawą układanką, a nie nudnym zbiorem zasad.

Dlaczego rodzice to cenią?

• Dziecko zaczyna lepiej rozumieć, jak działa język – po polsku i po angielsku.
  
• Szybciej uczy się pisać i budować pełne, sensowne zdania.
  
• Zajęcia są prowadzone przez zaangażowanych nauczycieli, którzy uczą przez gry, historie i obrazy – bez nudy i stresu.

Zapisz dziecko na bezpłatną lekcję próbną w Novakid i zobacz, jak szybko zacznie mówić i myśleć po angielsku.