Jak wygląda rozwój 5-latka?

Każdy maluch ma swoje indywidualne tempo rozwoju. Nie należy porównywać dzieci pod względem stopnia rozwoju ani oczekiwać, że przebieg wzrostu Twojej pociechy będzie dokładnym odzwierciedleniem norm rozwojowych. Poniższe umiejętności i osiągnięcia rozwojowe to uśrednienie. Jeśli masz wątpliwości co do prawidłowego rozwoju swojego dziecka, skonsultuj się z pediatrą.

Co do zasady pięciolatek:

• Ma bogate słownictwo i mówi podobnie do osoby dorosłej. Zadaje mnóstwo pytań – wykorzystuje język w celach poznawczych. Jak wskazuje Katarzyna Tomsia w tekście „Rozwój mowy w piątym roku życia”, 5-latek powinien poprawnie wymawiać wszystkie głoski, ew. może nie radzić sobie z „r”. Czynny zasób leksykalny obejmuje ok. 2000 słów – tylu słów maluch używa, ale rozumie znacznie więcej. Dziecko buduje pełne zdania i historie, a także rozwija słuch fonemowy.
• W zakresie umiejętności poznawczych: zapamiętuje i odtwarza wierszyki oraz piosenki. Potrafi skupić uwagę, jednak na krótko – dość szybko się rozprasza. Jest zainteresowany nauką czytania i pisania. Coraz lepiej odróżnia fikcję od rzeczywistości. Rozumie i wykonuje polecenia (nawet trzyetapowe), jednak może być nieposłuszny (tzw. bunt pięciolatka).
• W zakresie motoryki dużej: biega szybko, może gwałtownie zmieniać kierunek. Umie także wbiegać po schodach i skakać na jednej nodze. Warto uczyć pięciolatka nowych umiejętności ruchowych, jak pływanie, jazda na nartach, taniec, zwłaszcza że pozostawanie w ruchu jest bardzo ważne dla harmonijnego rozwoju fizycznego.
• Pod względem motoryki małej: może pochwalić się wykonywaniem prostych czynności higienicznych. Potrafi samodzielnie się ubrać i rozebrać, skorzystać z toalety. Ma już wypracowany chwyt pisarski. Umie wycinać nożyczkami, a także lepić z plasteliny proste kształty. Podczas kolorowania nie wychodzi za linie.
• W obszarze kompetencji społecznych coraz lepiej rozumie normy społeczne, a także reguły gier. Może uczestniczyć w grach – zarówno planszowych, jak i ruchowych – bazujących na współzawodnictwie. Używa świadomie zwrotów grzecznościowych. Rodzice przestają być jedynym autorytetem. Pojawiają się przyjaźnie – pięciolatek ma ulubionego towarzysza zabaw. Słucha wypowiedzi innej osoby. Uczy się dzielić, współpracować i rozumieć uczucia innych. Inicjuje zabawy.
• W aspekcie rozwoju emocjonalnego: używa wielu słów opisujących stany emocjonalne w różnym natężeniu. Wciąż mogą pojawiać się trudności w kontrolowaniu emocji, to właśnie w tym okresie kształtują się ważne umiejętności społeczne, które będą miały wpływ na ich przyszłe interakcje. Dąży do samodzielności, chce wykonywać czynności sam.

Jak podają specjaliści Instytutu Matki i Dziecka, 5-latek powinien znać własne imię i nazwisko, wiek oraz adres: „warto już teraz uczyć malucha, aby nie podawał go osobom obcym”.

Pamiętaj, że każde dziecko jest inne – jedne 5-latki nauczą się czytać proste wyrazy czy liczyć do 20, podczas gdy inne w tym samym wieku wciąż doskonalą bardziej podstawowe umiejętności. Ważne jest wspieranie malucha i reagowanie na ewentualne niepokojące sygnały (np. duże opóźnienia mowy czy brak kontaktu z rówieśnikami) przez konsultację ze specjalistą.

Na okres po 5. urodzinach przypada intensywny rozwój poznawczy dziecka: od percepcji zmysłowej przez pamięć i koncentrację po logiczne myślenie i rozwiązywanie problemów.

Pięcioletnie dzieci wykazują znaczny wzrost zdolności poznawczych, w tym lepsze zrozumienie i interpretację informacji wizualnych i dźwiękowych. Pięciolatki zaczynają również wykazywać większą zdolność do skupienia uwagi, co jest kluczowe w procesie nauki i przyswajania nowych informacji oraz będzie niezbędne w szkole. Pięciolatek odróżnia dźwięki, w tym niektórych instrumentów, a także umie je opisywać pod względem natężenia i częstotliwości. Potrafi wskazać brakujący element obrazka oraz różnice między obrazkami, a także obiekt niepasujący do pozostałych.

Pięciolatek ma już dobrze przyswojoną koncepcję czasu. Rozumie, czym jest przeszłość i przyszłość, układa historie, w których zdarzenia są chronologiczne, i tak też relacjonuje zajścia.

Dominują zabawy tematyczne, już z rówieśnikami, a nie równolegle. Wyobraźnia wciąż jest bardzo bogata, jednak dziecko coraz lepiej radzi sobie z odróżnianiem rzeczywistości od fikcji.

Obiektem zainteresowania są litery. Pięciolatki chętnie uczą się czytać, a także pisać, o ile nie jest to związane z przymusem, a z zabawą.

Pięciolatek używa zdań złożonych i układa je w logiczne ciągi: chronologiczne oraz przyczynowo-skutkowe. Poprawnie wymawia wszystkie głoski ojczystego języka. Operuje wszystkimi kategoriami gramatycznymi i stosuje je na ogół poprawnie. Czynnie zna ok. 2000 słów. W tym okresie dzieci zadają mnóstwo pytań.

Na tym etapie rozwoju ważne są: wspólne czytanie, gry i zabawy słowne. Piąty rok życia to idealny czas na rozpoczęcie nauki języka obcego metodą komunikacyjną. Dzieci w tym wieku są niezwykle chłonne i otwarte na nowe doświadczenia językowe, a ich umiejętność przyswajania nowych słów i fraz jest imponująca.

Paleta emocji pięciolatka poszerza się i staje się coraz bardziej zniuansowana. Jak wskazują eksperci IMiD w tekście 5. rok życia dziecka: „Rozwój emocjonalny 5-latka obejmuje pojawienie się nowych uczuć, takich jak m.in. zakłopotanie, duma czy poczucie winy”.

W ekspresji emocji oraz stosunku do rówieśników uwidaczniają się różnice między płciami. Chłopcy w tym wieku często wykazują większą energię, mogą być bardziej impulsywni i czasami agresywni. Dziewczynki natomiast zwykle charakteryzują się większym spokojem i skłonnością do mniej konfliktowych zachowań. Rozwój ten, choć indywidualny dla każdego dziecka, stanowi ważny element przygotowania do dalszych etapów życia społecznego i edukacyjnego.

Dochodzi do stopniowego przesunięcia autorytetów – dzieci zaczynają kierować się opiniami zewnętrznymi, choć wciąż ważna jest obecność i wsparcie rodziców, które zapewniają poczucie bezpieczeństwa i stabilności. Opinia kolegów i koleżanek zaczyna jednak odgrywać istotną rolę. Jak zauważają autorzy publikacji Developmental Milestones: 4 to 5 Year Olds z American Academy of Pediatrics: „5-latek chce przypodobać się rówieśnikom i być do nich podobny; jest też bardziej skłonny zgadzać się na ustalone zasady”.

Czytaj też: Jak wesprzeć dziecko w radzeniu sobie z trudnymi emocjami?

Pięciolatki stają się bardziej świadome swoich zachowań i reakcji. Zaczynają kontrolować odpowiedzi i zastanawiać się nad nimi, co jest znaczącym krokiem w rozwoju emocjonalnym oraz społecznym.

Rozwój fizyczny i motoryczny pięciolatka charakteryzuje się znacznym postępem w koordynacji ruchowej. W tym wieku dzieci coraz lepiej kontrolują swoje ciało, a ich ruchy stają się celowe i zręczne. Choć zdarza im się jeszcze przewracać, jest to znacznie rzadsze niż w poprzednich latach życia. Pięciolatek biega sprawnie i dynamicznie, potrafi też chodzić tyłem i bokiem, skakać na jednej nodze.

Pięciolatki charakteryzuje duża potrzeba ruchu, próbowania nowych umiejętności i aktywności, takich jak bieganie, skakanie, czy wspinanie się. To również czas, kiedy dzieci intensywnie ćwiczą swoją równowagę, na przykład balansując na krawężniku lub jeżdżąc na rowerze z pomocniczymi kółkami.

Rodzice powinni wspierać ten rozwój, pozwalając dziecku na swobodę ruchu i dostarczając mu okazji do urozmaiconej aktywności fizycznej. Zapewnienie bezpiecznego środowiska do zabaw na świeżym powietrzu, gdzie dziecko może eksplorować swoje fizyczne granice, jest niezwykle ważne.

W tym okresie można również zauważyć różnice płciowe w zakresie sprawności manualnych. Chłopcy i dziewczynki mogą wzrastać i doskonalić umiejętności w różnym tempie i na różne sposoby, co jest naturalną częścią ich indywidualnego rozwoju. U niektórych dzieci sprawność manualna będzie lepiej rozwinięta, co przejawi się w zdolnościach do precyzyjnego rysowania, modelowania czy składania skomplikowanych konstrukcji.

Niezwykle istotne jest, aby rodzice i opiekunowie rozpoznawali i wspierali indywidualne różnice u swoich dzieci, dostosowując aktywności do możliwości i zainteresowań pociechy. Jak jeszcze wspierać rozwój dziecka w zakresie sprawności i siły fizycznej? Oto rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia (WHO):

• Zaleca się średnio 60 minut umiarkowanej aktywności fizycznej rozłożonej na cały dzień.
• Dzieci poniżej 5. roku życia powinny spędzać mniej czasu w pozycji siedzącej (np. przed ekranem), lepiej się wysypiać i mieć więcej czasu na aktywną zabawę, aby zdrowo się rozwijać.
• Aktywność aerobowa o wysokiej intensywności, a także ćwiczenia wzmacniające mięśnie i kości, powinny być włączane co najmniej 3 dni w tygodniu.
• Należy ograniczyć czas, który dziecko spędza w bezruchu, a zwłaszcza przy ekranie.
• Jakakolwiek aktywność jest lepsza niż żadna.
• Więcej aktywności = lepiej (z uwzględnieniem potrzeb regeneracyjnych.
• Nawet aktywność mniejsza niż zalecana niesie korzyści zdrowotne.

Pięciolatek powinien być w ruchu w ramach zabawy i wypoczynku, a nie obowiązkowego treningu.

Bunt 5-latka to kryzys rozwojowy typowy dla tego wieku. Psychologowie wyjaśniają, że to naturalny etap rozwoju dziecka, które w ten sposób kształtuje swoją odrębność i sprawdza, na ile ma wpływ na otaczający świat.

Bunt pięciolatka jest etapem, w którym dziecko, pomimo osiągnięcia pewnego stopnia stabilności emocjonalnej, nadal doświadcza momentów, w których trudno mu kontrolować emocje. W tym wieku często obserwujemy u dzieci niekontrolowane napady np. złości, smutku, agresji, a także bierny opór stawiany rodzicom w najmniej oczekiwanych momentach. Te napady wynikają z ograniczonej jeszcze zdolności pięcioletniego dziecka do radzenia sobie z intensywnymi uczuciami, a także z poszukiwaniem strategii uzyskania autonomii.

Rozwój emocjonalny pięciolatka może objawiać się gwałtownymi reakcjami, takimi jak awantury, krzyk, płacz, histeria, obrażanie się, a nawet zachowania agresywne, jak bicie czy plucie. Bywa to określane jako bunt przedszkolaka. Ten etap, choć uciążliwy, jest bardzo ważny, bo dziecko uczy się rozumieć i zarządzać swoimi emocjami, które stają się coraz bardziej złożone.

Dowiedz się więcej o skokach rozwojowych dziecka.

Jak radzić sobie z buntem pięciolatka?

• Zachowaj spokój i cierpliwość. Pamiętaj, że maluch nie robi Ci na złość.
• Stwórz dziecku bezpieczne środowisko, w którym może ono wyrażać emocje. Staraj się, aby czuło się wysłuchane i zrozumiane bez oceniania.
• Ucz malucha odpowiednich sposobów manifestowania emocji. Ćwiczcie też nazywanie emocji i wskazywanie ich przyczyn.
• Ustanawiaj jasne zasady oraz granice w duchu miłości i troski. Przestrzegaj ich.
• Daj maluchowi wybór oraz poczucie sprawczości. Nie wyręczaj go, nie poganiaj. To konieczne dla rozwoju samodzielności pięciolatka.

Pięciolatek chce wszystko robić sam. To ważny etap w rozwoju społecznym i emocjonalnym. Daje przedszkolakowi poczucie odpowiedzialności i sprawczości. Samodzielność przynosi też coraz większą pewność siebie – bezcenny mentalny kapitał na przyszłość. Jak więc rozsądnie wspierać dążenie 5-letniego dziecka do autonomii?

• Daj poczucie bezpieczeństwa. Dziecko, które próbuje nowych rzeczy, potrzebuje bezpiecznej bazy, do której może wrócić i otrzymać ukojenie, gdy natłok silnych emocji stanie się nieznośny.
• Powierzaj dziecku drobne prace domowe: porządkowanie, wycieranie kurzy, mieszanie składników, sortowanie prania i inne odpowiednie do wieku pod względem umiejętności dziecka oraz jego bezpieczeństwa.
• Nie podcinaj skrzydeł. Nie zakładaj, że się nie uda. Zachęcaj do nowych aktywności podejmowanych samodzielnie.
• Chwal starania i efekty samodzielnej pracy dziecka.

Rozwój 5-latka powinien być wspierany holistycznie, ponieważ dziecko w tym wieku wzrasta w każdym aspekcie. Niżej podpowiadamy, co zrobić, aby pięciolatek rozwijał się harmonijnie i czuł się dobrze ze sobą mimo wyzwań, jakie niesie intensywny rozkwit nowych umiejętności. Oto, jak wesprzeć przedszkolaka.

Czytajcie codziennie książki

Wspólne czytanie książek ma mnóstwo zalet: rozwija wyobraźnię i słuch, wyrabia nawyk czytelniczy na całe życie, jest więziotwórcze, daje okazję do rozmów z dzieckiem, wycisza przed snem. To wartościowy rodzinny czas. Warto czytać dziecku codziennie, nawet jeśli już to umie. Nic nie zastąpi głosu rodzica czytającego ukochaną opowieść.

Zobacz, dlaczego jeszcze warto czytać dziecku i z dzieckiem.

Zachęcaj do zabaw ruchowych

Aktywność fizyczna jest konieczna dla utrzymania zdrowia, prawidłowego wzrostu, rozwoju kośćca zapobiega groźnym chorobom w dorosłym życiu. Bądźcie aktywni razem. Pięciolatek jest w idealnym wieku do nauki jazdy na rowerze, wrotkach, zapisania na basen czy tańce.

Gry i zabawy edukacyjne

Wybierając materiały do wspólnych zabaw, sięgaj po te, które dostarczą nowej wiedzy, poszerzą zasób słownictwa, będą nie tylko rozrywką, ale też ćwiczeniem pamięci, koncentracji i uwagi. Wybór gier i zabaw edukacyjnych dla pięciolatków jest ogromny.

Rozwijanie małej motoryki poprzez prace plastyczne

Prace plastyczne to świetny sposób na ćwiczenie sprawności dłoni, precyzji i dokładności, a także koordynacji oko-ręka, która będzie niezbędna do opanowania pisania. Przykładowe prace plastyczne to: rysowanie, malowanie, wyklejanki, wydzieranki, kolaże, kolorowanki, lepienie z plasteliny, modeliny, masy solnej, rysowanie kredą po asfalcie.

Nauka samodzielności w formie zabawy

Zmień sprzątanie i inne domowe obowiązki w zabawę albo konkurs. Dzięki temu dziecko może ćwiczyć praktyczne umiejętności oraz samodzielność w formie, która jest dla niego najbardziej zachęcająca. Spróbujcie np. sprzątać zabawki na czas.

Rozmawiajcie o emocjach

Pięcioletnie dziecko nie jest jeszcze w pełni stabilne emocjonalnie i nie umie bezpiecznie okazywać wszystkich uczuć. Rozmawiajcie więc o emocjach – dziecka, ale też swoich, rówieśników, postaci z bajek. Można w tym celu używać też kart z obrazkami czy ilustracji w książeczkach.

Nazywajcie poszczególne emocje, wskazujcie zależności między nimi oraz adaptacyjne sposoby ich rozładowywania. Nie wartościujcie emocji – maluch powinien czuć się bezpiecznie niezależnie od tego, co czuje w danej chwili.

Zapewnij kontakt z rówieśnikami

Rozwój społeczny pięcioletniego dziecka jest bardzo intensywny w porównaniu z poprzednimi latami życia, w których zainteresowanie innymi dziećmi było niewielkie. Rodzic przestaje być w centrum świata, a środek ciężkości przesuwa się w kierunku świata zewnętrznego. Krąg ważnych osób się poszerza. Dlatego pięciolatek powinien spotykać się z innymi dziećmi w przedszkolu, na placach zabaw oraz we własnym domu. Regularnie bywajcie w otoczeniu innych maluchów. Urządzajcie spotkania ze znajomymi, którzy mają dzieci w podobnym wieku. Nawiążcie relacje sąsiedzkie z innymi rodzicami.

Ogranicz czas przed ekranem i wybieraj mądre treści

Pięciolatek nie potrzebuje ekranu ani do szczęścia, ani do rozwoju. Czas, w którym tkwi w bezruchu, powinien być ograniczony, jak tylko się da. Jeśli już jednak dziecko spędza czas przed ekranem, niech treści będą dostosowane do wieku oraz rozwijające. Wybierajcie bajki edukacyjne, piosenki ćwiczące wymowę, materiały po angielsku.

Bądźcie konsekwentni i dawajcie poczucie bezpieczeństwa

W okresie poszukiwania samodzielności bardzo ważne jest, aby pięciolatek znał i rozumiał granice: swoje, Wasze oraz innych osób. To wymaga połączenia konsekwencji w egzekwowaniu zasad domowych oraz społecznych z budowaniem poczucia bezpieczeństwa. Pięciolatek musi znać reguły postępowania oraz konsekwencje ich naruszenia. Te ostatnie należy wdrażać zgodnie z zapowiedzią, aby uniknąć stopniowego przesuwania granic przez dziecko.

Tak jak we wcześniejszych latach bardzo ważne są rytuały dające poczucie przewidywalności otoczenia, np. wieczorne czytanie bajek.

Jeśli chcesz dodatkowo wesprzeć rozwój poznawczy i językowy swojego 5-latka, zapisz go na zajęcia języka angielskiego w Novakid. Nasza interaktywna platforma nauczania przez zabawę sprawi, że Twój maluch zanurzy się w języku obcym z radością i zainteresowaniem.

Wybierz program angielskiego online dla Twojego dziecka.