Przemoc szkolna i znęcanie się nad słabszymi – jak sobie z nimi radzić? 

Światowe statystyki pokazują, że do przemocy szkolnej najczęściej dochodzi w ostatnich klasach szkół podstawowych (w Polsce 4-8). 

Jak mówi Anna Gupta – psycholog, nauczyciel i specjalistka ds. rozwoju w Novakid: 

“Zjawisko to jest ściśle związane z procesami psychologicznymi zachodzącymi w okresie dojrzewania dziecka. Na tym etapie ważne jest, aby dzieci czuły się zaakceptowane przez rówieśników, miały poczucie przynależności do określonej grupy i nawiązywały przyjaźnie.”

Dodaje też, że: “w tym okresie, dzieci z łatwością dostrzegają różnice i cechy, które odróżniają je od innych. Dlatego problem znęcania się w szkole dotyczy zazwyczaj dzieci, które wydają się słabsze, bardziej wrażliwe lub po prostu są inne od większości. 

Jak pokazują badania przeprowadzone przez UNICEF*, przemoc szkolna nie jest wcale rzadkim zjawiskiem. Aż połowa nastolatków na świecie doświadcza przemocy rówieśniczej w szkole. W Polsce sytuacja wygląda niestety podobnie. Przemoc fizyczna i różne formy dręczenia zakłócają prawidłową edukację 48% dzieci w Polsce w wieku 13-15 lat.

Przemoc to intencjonalne działanie jednej osoby (lub grupy osób) wobec drugiej, które wykorzystując przewagę sił, narusza prawa i dobra osobiste jednostki, powodując cierpienia i szkody, zarówno fizyczne, jak i psychiczne. 

O ile skutki przemocy fizycznej, najczęściej w postaci siniaków, krwawienia czy innych objawów cielesnych są dobrze widoczne, o tyle przemoc psychiczną trudniej jest zlokalizować. 

Warto zawsze rozmawiać z dzieckiem o tym, co dzieje się w szkole. Skłaniając pociechę do dyskusji, mamy większe szanse dowiedzieć się, czy coś niepokojącego nie dzieje się naszemu dziecku. 

Przemoc werbalna – występuje najczęściej w formie zastraszania. Obejmuje obelgi słowne, wyzwiska i upokarzające uwagi. Może przybrać szerokie spektrum od stosunkowo nieszkodliwych form do poważnych oskarżeń i gróźb. 

Przemoc fizyczna – najłatwiejszy typ przemocy do zlokalizowania. Powoduje szkody fizyczne u poszkodowanego ucznia lub straty własności materialnych. Fizyczni prześladowcy są zwykle więksi, silniejsi i bardziej agresywni niż ich rówieśnicy. Fizyczne znęcanie się obejmuje kopanie, bicie, szarpanie, popychanie itp. 

Przemoc społeczna – często ma na celu uderzenie w reputację dziecka. Jest trudniejsza do rozpoznania i zazwyczaj dzieje się za plecami osoby prześladowanej, gdy ta może nawet o tym nie wiedzieć. Celem nękania społecznego jest zaszkodzenie czyjejś reputacji i spowodowanie upokorzenia tej osoby.

W ostatnich latach coraz popularniejszą formą przemocy w szkole jest cyberprzemoc. Jej rozwój jest ściśle powiązany z coraz powszechniejszym dostępem dzieci do internetu, zwłaszcza do mediów społecznościowych. Istnieje kilka powodów, dla których potencjalni agresorzy są bardziej aktywni w cyberprzestrzeni**.

Po pierwsze, są przekonani o swojej anonimowości i działają z ukrycia. Po drugie mogą spreparować krzywdzącą treść „na spokojnie”, bez potrzeby reagowania na bieżąco w prawdziwym świecie. Po trzecie mogą działać w dowolnym czasie, a ofiara nie ma możliwości ucieczki (jej profil jest cały czas dostępny).

Do najpopularniejszych form cyberprzemocy zaliczamy: 

• publikowanie i przesyłanie poniżających filmów lub zdjęć (w tym również seksting),
• publikowanie ośmieszających, wulgarnych, komentarzy i postów, głównie w mediach społecznościowych,
• używanie wrogiego języka online, podburzanie, zachęcanie do wykluczania określonych osób w szkolnych czatach, a także w grach typu multiplayer,
• włamania na konta serwisów społecznościowych,
• flood, czyli “zalewanie” wiadomościami w komunikatorze, nękanie telefonami i SMSami,
• podszywanie się pod inne osoby, tzw. catfishing,
• wykluczanie z internetowych społeczności, 
• cyberstalking, gdy zastraszanie i nękanie online przenoszą się do świata rzeczywistego.

Adrienne Landry – dyrektor ds. treści edukacyjnych w Novakid podkreśla, że cyberprzemoc może prowadzić do problemów ze zdrowiem psychicznym u dzieci, dlatego niezwykle ważne jest zapobieganie jej już na wczesnych etapach.  

Wyjaśnia dalej, że: istotne jest omówienie z dzieckiem podstawowych zasad cyberbezpieczeństwa. Warto przypominać, że wszystko, co wrzucamy do internetu, zostaje tam na zawsze. Dlatego warto być ostrożnym i nie umieszczać w sieci niepotrzebnych informacji o sobie. 

Przemoc nie zawsze jest łatwa do wyłapania, zwłaszcza kiedy nasze dziecko czuje się zastraszone i wstydzi się mówić o nieprzyjemnych sytuacjach w szkole. Rodzice powinni bacznie przyglądać się swoim dzieciom i wychwytywać wszelkie sygnały, mówiące o tym, że dziecko może być ofiarą przemocy szkolnej. Co jako rodzice możemy robić, aby chronić nasze dzieci? Anna Gupta odpowiada: 

• Rozmawiać z dziećmi o znęcaniu się. Ważne jest, aby dzieci rozumiały, że znęcanie się jest niedopuszczalne. Warto przypominać im jak uzyskać pomoc, jeśli staną się ofiarą przemocy.
• Być otwartym na komunikację i angażować się w życie dzieci, poznawać ich przyjaciół, pytać o to, co je niepokoi.
• Dawać dobry przykład, jak ważne jest traktowanie innych z życzliwością i szacunkiem.
• Wspierać zainteresowania i hobby dzieci. Jeśli dzieci robią to, co kochają, są bardziej pewne siebie i mniej narażone na nękanie. 

Warto również bacznie zwracać uwagę na zachowanie dziecka, zwłaszcza kiedy wraca ze szkoły do domu. Naszą uwagę powinny zwrócić wszelkie nietypowe symptomy, do których poza ogólną apatią, wg. Anny Gupty można zaliczyć: obniżenie ocen w szkole, brak chęci chodzenia do szkoły, częste siniaki lub zadrapania, zgubione ubrania, przybory szkolne i gadżety. 

Jeżeli Twoje dziecko stanie się ofiarą przemocy, zażądaj od pedagogów natychmiastowego wyjaśnienia sprawy i ukarania agresorów. Poinformuj też pozostałych rodziców o złym zachowaniu, które ma miejsce w szkole. Jeżeli szkody poniesione przez dziecko w wyniku agresji są poważne (np. doszło do pobicia lub kradzieży mienia), masz prawo zgłosić sprawę na policję.

Warto też pokazać dziecku numer alarmowy 116 111. Jest to telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, który prowadzi Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Wolontariusze bezpłatnie pomagają dzieciom, które doświadczyły różnych form przemocy, zwłaszcza w sytuacjach, w których dziecko jest zastraszane i boi się porozmawiać o problemie z rodzicami lub nauczycielami.

Czy problem przemocy w szkole dotyczy także Twojego dziecka? Podziel się w komentarzu swoimi doświadczeniami. Im głośniej będziemy mówić o zjawisku znęcania się nad słabszymi uczniami, tym szybciej zbudujemy globalną świadomość o problemie. Pomóż tysiącom uczniów, którzy doświadczyli przemocy rówieśniczej, nie być anonimowymi. 

Podobał Ci się ten wpis? 

* Źródło: https://unicef.pl/co-robimy/aktualnosci/news/polowa-nastolatkow-na-swiecie-doswiadcza-przemocy-rowiesniczej-w-szkole-i-jej-okolicach#:~:text=Z%20raportu%20wynika%2C%20%C5%BCe%20w,%25)%20i%20%C5%81otwa%20(63%25). 

** Źródło: https://www.zset.edu.pl/wp-content/uploads/2020/12/CYBERPRZEMOC.pdf