Jak wartościowo spędzać czas wolny z dzieckiem?

Nawet krótkie, ale wartościowe wspólne aktywności rodziców z pociechami niosą ogromne korzyści dla rozwoju dzieci. Dowiedziono tego zarówno na gruncie psychologii, jak i neurobiologii. Jak czytamy w opracowaniu „Mieć czas dla dziecka – to początek wszelkiego wychowania”:

Jaak Panksepp na podstawie przeprowadzonych badań dowiódł, że w rozwoju emocjonalnym dziecka najważniejszą rolę odgrywa czas, który jest zarezerwowany wyłącznie dla niego.

Mogłoby się wydawać, że konieczne do tego są co najmniej 2–3 godziny dziennie, tymczasem według wspomnianego naukowca wystarcza 9 minut dziennie. Ważny jest konkretny czas w ciągu dnia i jakość kontaktu z dzieckiem.

Jaak Panksepp podzielił ten czas na 3 etapy trwające umownie po 3 minuty – nie krócej. Pierwszy obejmuje 3 minuty z dzieckiem zaraz po przebudzeniu. Kolejno 3 minuty spędzone z dzieckiem po powrocie ze żłobka, przedszkola czy ze szkoły. Ostatni 3-minutowy etap przypada na moment przed położeniem dziecka spać. Ten czas poświęcony jest wyłącznie dziecku. Podczas tych 9 minut przytulamy się do dziecka, głaszczemy je, mówimy do ucha przyjemne rzeczy, słuchamy go, rozmawiamy z nim – a więc nic szczególnego. […]

„Dziewięć minut dziennie” należy potraktować umownie, nie oznacza to, że dziecku należy poświęcać jedynie 9 minut. Powinno się jednak zwrócić szczególną uwagę na wyżej wymienione momenty w ciągu dnia, które według J. Pankseppa są najważniejsze w rozwoju społeczno-emocjonalnym dziecka.

Badacz wskazuje także korzyści, jakie wynikają z poświęcania dziecku czasu oraz uwagi. Są to m.in.:

• Poprawa nastroju dziecka.
• Redukcja stresu.
• Ocena dzieciństwa jako szczęśliwe w przyszłości.
• Poczucie, że jest rozumiane i kochane.
• Wzrost poczucia bezpieczeństwa.
• Wzrost poczucia przynależności.
• Zapobieganie trudnościom wychowawczym. Codzienne spędzanie czasu pozwala szybko wyłapać problemy dziecka i zareagować na nie. Dostarcza także uwagi, więc dziecko nie musi o nią zabiegać swoich zachowaniem.

Ten szereg korzyści emocjonalnych to ogromny kapitał, który dziecko wniesie w dorosłe życie. Zaowocuje to m.in. lepszymi kontaktami społecznymi, zdrowymi wzorcami bliskości i głęboko zakorzenionym poczuciem: nie jestem sam(-a). To stanowi o sile do przezwyciężania życiowych trudności.

Benefitów wspólnego czasu może być jeszcze więcej, jeśli zostanie on wypełniony rozwijającymi aktywnościami. Np. wspólne czytanie albo kalambury przyczyniają się do wzrostu kompetencji językowych malucha, zabawy ruchowe na świeżym powietrzu poprawiają kondycję i stymulują rozwój koordynacji, a zgadywanki ćwiczą logiczne myślenie.

Czas to najcenniejsze, co możesz dać dziecku. Istotne jest też jednak, czym ten czas zostanie wypełniony. Przeglądanie social mediów podczas wspólnego siedzenia na kanapie będzie tylko pozornie czasem spędzanym razem, ponieważ w takiej sytuacji każdy członek rodziny jest pogrążony w swoim kawałku wirtualnego świata, odcięty od fizycznego i emocjonalnego doświadczenia bliskości.

Aktywne spędzanie czasu jest możliwe wszędzie i przy każdej pogodzie. Nie wymaga też szczególnych nakładów finansowych.

Oto pomysły na aktywne spędzanie czasu w domu:

• wspólna joga
• wspólna gimnastyka
• kręcenie hula-hop
• tor przeszkód
• taniec
• skakanie na skakance.

Aktywności nie muszą wiązać się z ćwiczeniami. Wspólne gotowanie, porządkowanie szafy połączone z poszukiwaniem skarbów, dekorowanie pokoju, zabawa w karaoke, kalambury, odgrywanie scenek – te zajęcia również przyniosą wiele korzyści wszystkim domownikom.

Pomysły na aktywne spędzanie czasu na dworze:

• spacer – dla urozmaicenia może to być spacer z zadaniami,
• rower,
• park linowy,
• tor przeszkód w lesie,
• gra w podchody albo chowanego.

Wspólny czas powinien być spędzany rozmaicie. Sięgaj po zabawy ruchowe, ale też kreatywne i relaksacyjne. Powinny one być dopasowane do możliwości i temperamentu dziecka, a przede wszystkim do jego wieku. W tabeli poniżej podpowiadamy, jak dobrać zajęcia, które będą rozwijające i interesujące dla dzieci w różnym wieku.

Czas wolny dzieci jest ogromnie ważny dla ich rozwoju. To właśnie wtedy, wolne od obowiązków, maluchy i starszaki mogą swobodnie eksplorować świat, zaspokajać ciekawość, ćwiczyć fizycznie i rozwijać budzące się pasje oraz eksperymentować z nimi. Każda aktywność rozwija jakąś umiejętność, na ogół więcej niż jedną. Przykładowo:

• Zabawy ruchowe wspierają siłę mięśni, koordynację, równowagę. Uczą redukować stres przez sport. Gry zespołowe uczą współpracy.
• Opowiadanie historii rozwija wyobraźnię, kreatywność, myślenie abstrakcyjne oraz kompetencje językowe.
• Wspólne czytanie ćwiczy słuch fonematyczny, poprawia artykulację, poszerza zasób słownictwa i wiedzę ogólną, relaksuje.
• Gry planszowe wspierają rozwój motoryki małej i logicznego myślenia. Uczą też przyjmować zarówno zwycięstwo, jak i porażkę.
• Wspólne gotowanie uczy planowania, ćwiczy motorykę oraz uczy praktycznych umiejętności kulinarnych.

Wypróbuj techniki relaksacyjne dla dzieci.

Aby czas z dzieckiem był rzeczywiście wartościowy i aby czerpać wszystkie korzyści ze wspólnych chwil, warto uważać na kilka błędów często popełnianych przez rodziców. Są to:

• Nadmierna kontrola, która utrudnia dziecku swobodną zabawę i zabija spontaniczność. Pozwól dziecku realizować jego pomysły i robić to tak, jak ma na to ochotę, nawet jeśli wiesz, że są lepsze metody.
• Planowanie aktywności pod dorosłych. Czas z dzieckiem powinien być spędzany tak, aby był dla niego ciekawy, angażujący, a zajęcia dostosowane do jego możliwości. 50 km na rowerze z sześciolatkiem, wyjście do teatru na spektakl nieprzeznaczony dla młodzieży – to nie jest wspólny czas, lecz czas dla dorosłych spędzany w towarzystwie dziecka.
• Czas spędzany obok siebie, ale nie wspólnie. Czytacie razem książki? To cenny nawyk, ale można go zmienić w świetnie spędzony wspólny czas, jeśli potem podzielicie się wrażeniami i opowiecie sobie o przeżyciach bohaterów.
• Za dużo ekranów. Oglądanie filmów, ćwiczenia z YouTube, bajki, gry komputerowe, konsolowe i mobilne – jest wiele aktywności, które można realizować z użyciem ekranów. Warto jednak wiedzieć, że nie służą one dzieciom. To w dużej mierze zajęcia bierne fizycznie, które unieruchamiają malucha, a ruch jest kluczowy dla jego dobrego samopoczucia i rozwoju. Ponadto filmy i gry dostarczają licznych bodźców, które pochłaniają uwagę dziecka i nadmiernie je stymulują. Maluch przed ekranem nie jest obecny emocjonalnie przy rodzicach, nawet gdy siedzi tuż obok.

Jak lepiej spędzać czas z dzieckiem? 

• Zamień kontrolę → na beztroskę i zaufanie do dziecka.
• Zamień aktywności dla dorosłych → na zajęcia, które uwzględniają potrzeby dzieci.
• Zamień wspólne siedzenie → na rozmowy.
• Zamień ekrany → na zabawki, książki i ruch.

Sprawdź nasze propozycje zabaw, które zastąpią czas przed ekranem.

Pomysły na spędzanie czasu z dzieckiem, gdy nie ma pogody

W czasie deszczu dzieci się nie nudzą, jeśli rodzice wiedzą, jakie zabawy im zaproponować! Dzięki naszej garści pomysłów Twoje dziecko zacznie wyczekiwać deszczowej pogody. To świetna okazja, aby spędzić więcej czasu razem, zrelaksować i pogłębić więzi. Oto co możecie robić wspólnie, gdy pada i wieje:

• Domowe eksperymenty: chemiczne, fizyczne, ale i kulinarne!
• Rodzinne quizy. Czy na pewno już znacie się na wylot? Sprawdźcie!
• Origami. Przygotowane dzieła mogą trafić na honorową wystawkę rodzinnych prac plastycznych.
• Wspólne gotowanie, pieczenie i dekorowanie ciasteczek – kto powiedział, że trzeba z tym czekać do świąt? Piękne kolorowe ciastka rozjaśnią nawet najbardziej deszczowy szary jesienny dzień.
• Gry planszowe dostarczą zabawy i emocji. Wymyśl nagrodę, która zmotywuje wszystkich domowników do pokojowej rywalizacji.
• Kalambury to kupa śmiechu w każdym wieku! Kto najlepiej odgrywa różne role, a kto najszybciej zgaduje?
• Czytajcie bajki z podziałem na role. Domowy teatr skutecznie rozgoni nudę.

Wspólne rytuały – budowanie więzi przez codzienne działania

W opracowaniu „Mieć czas dla dziecka – to początek wszelkiego wychowania” przygotowanym przez specjalistów z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Ozimku czytamy:

Wbrew pozorom dzieci lubią rytuały (np. codzienne czytanie przed snem) i poczucie stałości – czyli uporządkowany rytm dnia. Przewidywalność, stałość pewnych elementów dnia codziennego daje im poczucie bezpieczeństwa, które obok bliskości i spokoju jest istotną potrzebą każdego człowieka. Dzieci dzięki bliskiemu, bez żadnych napięć kontaktowi z rodzicami czują się stabilnie, niezależnie od różnych wrażeń, sytuacji i niepowodzeń, których mogą doświadczyć każdego dnia.

Rytuały nie muszą być ani długie, ani skomplikowane. Mogą to być mikronawyki. Ważne, aby były regularne, bo to właśnie powtarzalność i przewidywalność budują poczucie bezpieczeństwa. Zdecydowanie lepiej poświęcić 5 minut dziennie niż godzinę raz w tygodniu.

Przykłady wspólnych mikronawyków:

• krótka rozmowa przy herbacie po powrocie dziecka ze szkoły,
• czytanie przed snem,
• drapanie po plecach, masaż i inne formy kojącego dotyku,
• wspólne spacery,
• poranne rozciąganie,
• basen co tydzień itd.

Podsumowanie: czas razem to najcenniejszy prezent

Wiesz już, jak opłacalną inwestycją jest ciekawie spędzany wspólnie całą rodziną czas. To prezent, którego nie można wycenić. Wypracowane w ten sposób więzi i piękne wspomnienia na zawsze pozostaną z Twoim dzieckiem i staną się jego źródłem poczucia, że ma swoje miejsce w świecie oraz jest kochane.

Czas z dzieckiem nie wymaga drogich sprzętów ani szczególnych przygotowań, aby był wartościowy. Najważniejsza jest Twoja obecność i zaangażowanie. Nie sil się na perfekcję – po prostu bądź dla swojego dziecka. Wypróbuj choć jeden pomysł z naszej listy już dziś!

Źródła:

https://pppozimek.pl/wp-content/uploads/2024/05/Miec-czas-dla-dziecka.pdf